Werbena cytrynowa, znana również jako lippia trójlistna o nazwie łacińskiej Verbena citrodora (lub Aloysia triphylla, Aloysia citrodora) to roślina o wyjątkowych walorach zarówno estetycznych, jak i aromatycznych oraz leczniczych. Pochodzi z Ameryki Południowej ale zyskała popularność na całym świecie dzięki swojemu pięknemu aromatowi uwalniającemu się po roztarciu listków a także korzyściom zdrowotnym ponieważ jest również rośliną leczniczą. W tym wpisie przyjrzę się bliżej temu niezwykłemu ziołu i podzielę się poradami dotyczącymi uprawy. Jednak przede wszystkim pokażę jak można skorzystać z tej wspaniałej rośliny w codziennym życiu. W kuchni, domowej apteczce i łazience.

Werbena cytrynowa to krzew osiągający zazwyczaj wysokość od 1,5 do 3 metrów. Jej liście są wąskie, lancetowate, jasnozielone i gładkie w dotyku. Roślina ta wydziela intensywny cytrynowy aromat ukryty zarówno w liściach, jak i w drobnych, białych kwiatostanach. W przeciwieństwie do innego „cytrynowego” ziela czyli melisy lekarskiej, jest on dość trwały i nie znika po wysuszeniu.

Uprawa

Werbena cytrynowa to roślina łatwa w uprawie, która doskonale sprawdza się w wielu klimatach.

Najlepiej rośnie na słonecznym stanowisku, ale toleruje także półcieniste miejsca. Ważne jest, aby unikać miejsc o zbyt wilgotnym podłożu, ponieważ roślina ta lubi gleby dobrze przepuszczalne.

Jest stosunkowo odporna na suszę, ale w okresie letnich upałów warto nieco ją podlać.

Regularne przycinanie pozwoli utrzymać roślinę w odpowiedniej formie. Należy to robić wczesną wiosną lub późną jesienią. Ale także korzystając z jej leczniczych mocy na co dzień najlepiej jest uszczykiwać wierzchołki gałązek. Dzięki temu ładnie nam się rozkrzewi. Ja właśnie próbuje swoją werbenę rozmnożyć, ukorzeniając ścięte czubki gałązek.

Na Dolnym Śląsku, gdzie mieszkam, zimuje mi w gruncie. Traci na zimę liście i wtedy można ją bardziej przyciąć. Na wiosnę trzeba uzbroić się w cierpliwość i pochopnie nie wyrzucać rośliny myśląc, że nie przetrwała zimnej pory roku, ponieważ pierwsze listki wypuszcza bardzo późno, dopiero na przełomie maja i czerwca.

Werbenę cytrynową można również uprawiać w doniczce. Na zimę należy ją wtedy przenosić do pomieszczenia o temp. 5-10 st.C.

Zastosowanie

Werbena cytrynowa ma wiele zastosowań, zarówno w kuchni, jak i w ziołolecznictwie oraz fitoterapii.

Olejek eteryczny z werbeny cytrynowej to popularny składnik wielu produktów do aromaterapii. Jego świeży, cytrynowy zapach ma właściwości relaksujące i odprężające. Niektórzy twierdzą, (ja także!), że już sama roślina, pachnie cytryną piękniej niż…cytryna.

Jej zapach był bardzo ceniony w dawnych czasach. Stosowana jest do produkcji mydła i perfum od wielu stuleci. Ja jako nastolatka czytając powieści historyczne, które uwielbiam od dzieciństwa, często zastanawiałam się jak pachnie wspominana w nich werbena. Razem z moja ukochaną przyjaciółką Anią zaczytywałyśmy się w historyczno-romansowej francuskiej serii „Katarzyna”. Damy w tych powieściach pachniały werbeną właśnie o my byłyśmy bardzo ciekawe co to za zapach. 30 lat temu w Polsce nie była jeszcze tak popularna a naturalnie u nas nie występuje.

Liście werbeny cytrynowej można suszyć i wykorzystać do parzenia aromatycznej herbaty o kojących właściwościach. Suszona werbena zachowuje swój cytrynowy aromat bardziej jednak pachnący jest napar ze świeżych liści. Suszone liście  z tego względu najlepiej przechowywać w całości i pokruszyć bezpośrednio przed samym użyciem aby zawarty w nich olejek eteryczny nam nie wywietrzał.

Werbena jako roślina lecznicza.

Surowcem zielarskim jest liść werbeny ( Verbenae citrodorae folium).

Ma on zastosowanie w trzech głównych wskazaniach: problemach z trawieniem, w stresie i obniżeniu nastroju oraz w krótkotrwałej bezsenności

Napar z liści werbeny cytrynowej pobudza trawienie, działa rozkurczająco, relaksująco i uspokajająco.

1-5 g suszonych liści należy zalać gorącą przegotowaną woda i parzyć pod przykryciem kilka minut.

Można pić 2-3 kubki dziennie przed lub po posiłku w razie trudności z trawieniem i w napięciu nerwowym lub pół godziny przed snem przy trudnościach z zasypianiem.

Nie stwierdzono w badaniach poważniejszych działań niepożądanych. Unikać werbeny powinny jednak osoby z chorobami nerek. U dzieci  (które uwielbiają jej zapach!) oraz u kobiet w ciąży nie zaleca się jej stosowania leczniczego ze względu na brak badań.

Kulinarnie oczywiście jako środek do aromatyzowania potraw  jest dla każdego dobrym pomysłem.

Werbena w kosmetyce.

Ze względu na piękny aromat werbena cytrynowa ma ogromne zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Znajdziecie ją w produktach firm takich jak Loccitane, Ives Rocher czy odkrytej przeze mnie niedawno we włoskiej Weronie L’erbolario. Producent ten ma w swojej ofercie całą serię kosmetyków o nazwie Verbena. Są w niej m.in. woda perfumowana, balsam do ciała, spray do pomieszczeń, spray do ciała i włosów a nawet dezodorant. Seria ma niezwykle (moim zdaniem) odświeżający aromat. Co równie ciekawe i ważne dla mnie jako farmaceutki i zielarki, zawiera ekstrakty nie tylko z werbeny cytrynowej ale również tej niepachnącej, ale bardzo cennej werbeny leczniczej (Verbena officinalis), z którą jest często mylona ze względu na podobieństwo nazwy. (aktualizacja 🙂 z perspektywy czasu mogę dodać tutaj, że werbenowe perfumy L’erbolario są już na stałej liście moich ulubionych letnich zapachów, przeczytasz też o tym w moim cytrynowym wpisie)

Werbena cytrynowa w kuchni.

Cytrynowy smak werbeny doskonale komponuje się z wieloma potrawami. Można ją dodawać do dań mięsnych, rybnych, sałatek oraz deserów.

Syrop z werbeny cytrynowej

1 l wody,1 kg cukru, 100 g świeżych liści werbeny cytrynowej, 1 cytryna

Wodę z cukrem należy chwilkę pogotować, następnie zalać nią liście werbeny i plasterki nieobranej sparzonej cytryny i odstawić do naciągnięcia, koniecznie pod przykryciem ( olejki eteryczne lubią uciekać 😊). Roztwór należy odcedzić, chwilkę jeszcze pogotować na malutkim ogniu, też koniecznie pod przykrywką i gorący rozlać do małych butelek.

Można dodawać go w małych ilościach ( to jest syrop!, nie sok) do herbaty, wody mineralnej lub wina musującego.

Sorbet cytrynowo-werbenowy

To fantastyczny i prosty przepis na niezwykle orzeźwiający deser.

Podstawowa wersja pochodzi z jednej z moich ulubionych książek kulinarno-podróżniczych „ Fanklub bułeczek rozmarynowych”. Nieco go tylko zmodyfikowałam zastępując część wody w syropie cukrowym dosyć mocnym naparem z liści werbeny.

Receptura:

900 ml wody

180 g cukru

4 cytryny

Z cytryn wycisnąć sok. W garnku zagotować wodę z cukrem i zostawić do ostygnięcia. Ja dałam mniej wody a po oziębieniu syropu uzupełniłam do podanej ilości naparem z werbeny.  Następnie dodajemy sok cytrynowy, ewentualnie skórkę otartą z cytryny, rozlewamy do małych pucharków i wstawiamy na minimum 2 godziny do zamrażarki. Co 15-20 min. należy sorbet przemieszać widelcem. Ja wstępnie przygotowuję ten deser w maszynie do lodów i wstawiam go jeszcze do zamrażarki na co najmniej godzinę, również mieszając co jakiś czas.

Aby uzyskać ciekawszy efekt i mile zaskoczyć gości sorbet można podać w wydrążonych cytrynach pozostałych po wyciśnięciu soku. Po nałożeniu do nich cytrynowej lodowej masy też warto wstawić je na trochę do zamrażarki. Po wyjęciu, w temp. pokojowej, będzie pięknie oszroniony.

Nie do końca zmrożony deser może być pyszną letnią granitą.

Taki ziołowo-owocowy deser w upalne dni poprawi nam nastrój nie tylko swoim rześkim smakiem ale i składem.

Smacznego!

Na koniec jeszcze dodam, że zapach werbeny cytrynowej odstrasza komary, co czyni ją rośliną idealną  do ogrodu lub tarasu.

Piśmiennictwo:

Monografia Verbena citrodora EMA

Ziołowe szczęście, Rudi Baissert

Fanklub bułeczek rozmarynowych, Aleksandra Seghi